İnsan ve Yapay Zeka

   Sizden daha zayıf ve küçük birini Efendiniz olarak kabul eder miydiniz? 

İnsan kendinden daha güçlü, daha bilge birini Yaratıcısı kabul etme eğilime sahip. Aksi durum insanın egosuna ters düşüyor ve belki mantığına da.

   Robotlar da insanı yaratıcısı/üreticisi olarak kabul etmeyebilir. Bir robot "Nasıl da benim yaratıcım insan olur?" diyerek sorguluyor ve bunun mantığa ters geldiğini söylüyor. Bunu insanın yumuşak, gevşek bir maddeden oluştuğuna, güçsüz ve dayanıksız olduğuna; kendilerinin de yapımında sağlam metaller kullanılmış, yüzde yüz verimlilik sağlayan ve özel tasarlanmış bir ürün olduğuna dayandırıyor. 

   İnsan ırkının gücünün tükendiğine, yerine kendilerinin yani robotların üretildiğine inanıyor. İnsanı efendisi olarak görmüyor ve başka bir efendinin olduğunu ve kendisinin de o efendinin elçisi olduğuna inanıyor. Sizler robot yaratmadınız, parçaları birleştirerek ürettiniz, fikrini insanlara sunarak insanın efendiliğini kabul etmiyor. 

Isaac Asimov, öykülerinden birinde böyle bir durumdan bahsediyor. Robot mantığını kullanıyor, sorguluyor, varlığının amacını soruyor. Tıpkı insan gibi bir arayış içine giriyor. Mevcut durumlardan yola çıkarak bir sonuç elde etmeye çalışıyor.  

Düşünsenize sizin ürettiğiniz bir robot sizi küçümsüyor ve sizden üstün olduğunu söylüyor. Diğer robotlar da onun dediklerine inanıyor ve onu elçi olarak kabul ediyorlar. Peki ya insanlar? Onlar için insanlar, gücünün tükendiği, yetersiz varlıklar olarak kalıyor. 

Öykülerin birinde yıldızlar arası bir yolculuk yapılıyor. Yolculuğu yapan gemiyi ise her şeyi ile bir robot tasarlıyor ve içinde iki insanın bulunduğu bir halde onları yolculuğa gönderiyor. Başka bir dünyaya geçerken insanlar bir kez ölüyor ve diğer dünyaya geçtiğinde diriliyorlar. Geri dönerlerken de aynı durum yaşanıyor. Kontrol robotta. 

Onlara şaşırtıcı bir deneyim yaşatmak istiyor. Üstün ırk olduklarına inandıkları, kontrolün ve gücün onlarda olduğu yıldızlar arası yolculukların yapıldığı bir dünya...

Bir yorumda "Acaba robotlar geleceğin putları mı olacak?" diye bir soru okudum. Üzerine düşünülesi bir soru.

   Bir gün gerçekten üretilen robotlarda böyle bir senaryo ile karşılaşılabilir mi? 

İnsanlar, teknolojinin hızla ilerlemesiyle birlikte robotların kontrolden çıkıp, tehlikeli olacakları konusunda endişe taşıyor. İşte bu noktada Robot Biliminin Kanunları devreye giriyor. 

   Isaac Asimov' un Üç Robot Kanunu robotların varlığını sınırlıyor. Bu kanunlar şöyle,

1. kanuna göre robotlar insanlara zarar veremez ve onlara zarar gelmesine göz yumamaz. 

2. kanuna göre robotlar birinci kanunla çelişmediği sürece insanların verdiği emirlere itaat etmek zorundadır. 

3. kanuna göre ise 1. ve 2. kanunla çelişmediği sürece robotlar kendi varlığını korumak zorundadır.

Üretim aşamasında algoritmalarına bu komutlar ekleniyor ve bu kanunlar sayesinde robotların varlıkları kontrol altına alınıyor. 

Asimov, bu kanunların kelime olarak çok net olmadıklarını da ifade ediyor. Mesela insanlara "zarar" vermekle kastedilen şey ne? Bir robot önemsiz bir insanı ufak tefek bir zarardan korumak için değerli varlığını feda etmeli mi? Bu ufak, tefek ne? gibi ifadelerin anlamlarının net olmadığını söylüyor. Sonrada diyor ki bu anlamsızlık yazar için sorun teşkil etmez, yoksa bu hikayeler nasıl yazılacaktı? Bu boşluklar sayesinde hikayelerini oluşturmuş. 

  Yapay zeka insanların işsiz kalmasına mı sebep olacak?

Asimov, kendi robotlarını "İnsanlığın amaçlarına hizmet eden makineler" olarak tanımlıyor. Düşünüldüğünde robotların hızlı ve çabuk olması, emirlere itaat etmesi insanın işini gerçekten de kolaylaştırıyor. Hızlı olması bir yana işleri "hatasız" yapması da önemli bir unsur. Hem birkaç insanın yapacağı işi tek başına ve daha kısa sürede hem de hatasız yapacak. Bu tabloda karşımıza işsizliğin olası bir sonuç olduğu çıkıyor. Hatta kitapta ki bir öyküde insanlar robotların düzgün çalışmadığını öne sürerek robotları sabote ediyor.

Tabi şöyle bir durumda var. Kitapta pamuk üreticiliğinden bahsediyor. Robotların bu alanda işlerine pek yaramadıklarını çünkü pamuk üreticiliğinde insanların yıllardır deneyimledikleri ve pamuğun kaliteli oluşunu bu deneyimlere bağlı olarak tespit ettikleri anlatılıyor. 

Robotların bu konuda yardım edememesi ise insanların bu deneyimlerini robota nasıl bir veri olarak aktaracağı konusunda ki kararsızlıkları oluyor.

Bu paragrafta Ben, Robot kitabında bu konuyla alakalı kısımlardaki görüşlerden bahsettim. Fakat "İşsiz bir gelecek" ile ilgili daha detaylı bir blog yazısı paylaşacağım. 

  Peki robotlar insanlığın sonunu mu getirecek?

Robotlar yapay zekaları ile en zor matematik problemlerini dahi çok kısa sürede çözebiliyor. Dayanıklı ve güçlüler. Yapay zeka hızlı algoritmalar üretiyor öyle ki kendilerinden daha karmaşık beyinler de üretebilecek durumdalar. (Zaten insan beyni oldukça karmaşık. Yapay zekanın da bu karmaşık beynin emirlerini anlayıp, daha hızlı ve iyi sonuçlar üretmesi için buna hazırlıklı olması lazım.) 

    Yapay zeka kendini yenileyip, geliştirdiği, aldığı verileri işleyip, üzerine kattığı için durumlar karşısında oluşacak muhtemel sonuçları önceden bilebiliyor. Zaman ilerledikçe kendini bu konuda ilerleteceğini göz önüne alırsak aslında bir nevi geleceği önceden tahmin edebiliyor. 

Örneğin insanlara zarar verecek bir durumu önceden tespit edip bunun için önlemler üretebilir. Paragrafın başında sorduğumuz robotlar insanlığın sonunu mu getirecek sorusuna cevap olarak, bırakın sonunu belki de onlara faydalı olacaktır görüşü var. Bahsettiğim nedenlerden ve robot biliminin 1. kanununa göre robotlar insanlara zarar gelmesine göz yummayacak şekilde tasarlanıp, üretildiği için belki de yapay zekanın öngörülerinden dolayı erken önlem alarak insanları koruyacaktır. Kim bilir?

Ama şu bir gerçek ki robotlar yavaş yavaş hayatımıza girmeye başladı ve hayatımızdan çıkmaları da pek mümkün olmayacak gibi görünüyor.

Ben, Robot

Isaac Asimov, Ben, Robot kitabında yazdığı öyküleri toplamış. Kitabı okuduğumda Üç Robot Kanunu hakkında iyi bir bakış açısı buldum. Bu kanunların önemini, işlevlerini Asimov' un öykülerinde daha net görme şansını yakaladım. Yazıldığı tarihe bakılırsa, günümüz gelişmeleri ile kıyaslandığında kitap oldukça ilgi çekici. Sanırım bilimkurgu okumalarım hızla devam edecek. :) 

*Siz de yapay zeka veya kitap hakkındaki görüşlerinizi yorum olarak paylaşabilirsiniz.